Mapa - Luboml (Liuboml)

Luboml (ukr. Лю́бомль) – miasto na Ukrainie, w obwodzie wołyńskim, siedziba rejonu lubomelskiego.

Miasto królewskie lokowane w 1287 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim. Leży w historycznej ziemi chełmskiej.

Do 1945 w Polsce, w województwie wołyńskim, siedziba powiatu lubomelskiego i gminy Luboml.

Pierwsze wzmianki pochodzą z około 1287 roku z Latopisu Ipatiewskiego, wymieniającego Luboml jako gród ruski należący do księcia Haliskiego. W 1356 wszedł w posiadanie Polski i został nadany w dzierżawę lenną księciu bełzkiemu Jerzemu Narymuntowiczowi. Z 1507 roku pochodzi pierwsze świadectwo istnienia osiedla żydowskiego w Lubomlu. W rynku Braniccy w końcu XVIII w. urządzili osobliwe chodniki z końskich zębów na cementowym podłożu. Z czasem utworzono w tym mieście starostwo grodowe, które za Zygmunta III wcielono do dóbr stołowych królewskich. W 1659 sejm nadał je w dożywocie hetmanowi Kozaków Iwanowi Wyhowskiemu. Ostatnią starościną była w 1771 Antonina Rzewuska. U schyłku Rzeczypospolitej w Lubomlu stacjonował 4 Regiment Pieszy Buławy Wielkiej Koronnej.

W 1877 otwarto stację kolejową na trasie łączącej Chełm i Kowel. W 1883 w Lubomlu zmarł polski malarz Leopold Niemirowski. W 1918-1919 miejsce organizacji jednostek Wojska Polskiego. Powstały tu Lubomiski Szwadron Marszowy 1 Pułku Ułanów oraz Wołyńska Bateria Artylerii Konnej. Za II RP miasto było siedzibą wiejskiej gminy Luboml. Na przedmieściach miejscowości znajdowała się wówczas wieś Zawale, a na północnym krańcu miasta istniał przysiółek Browarnia.

Do 1939 była to obok miejscowości Bereźne miejscowość o najwyższym odsetku ludności żydowskiej w Polsce. Podczas okupacji niemieckiej populacja żydowska została eksterminowana. Od 22 do 29 lipca 1941 dwa plutony 1. kompanii 314. pułku policyjnego rozstrzelały tu 273 Żydów. 6 grudnia 1941 w Lubomlu założono getto, zlikwidowane po 10 miesiącach. Niemcy wraz z ukraińską policją od 1 do 7 października 1942 rozstrzeliwali Żydów w okolicznych lasach. Zabito według różnych źródeł 3-4 lub 8 tys. osób.

Podczas rzezi wołyńskiej Luboml był miejscem schronienia polskich uchodźców z okolicznych wsi.

W pobliżu, w gromadzie Mielniki, w gminie Huszcza, znajduje się grób 18 polskich oficerów Korpusu Ochrony Pogranicza, którzy dostali się do sowieckiej niewoli, gdy ochraniali tabor brygady KOP „Polesie”. Rozstrzelano ich na oczach swoich żołnierzy, w nocy z 28 na 29 września 1939. Ich grób w 2002 został odnaleziony przez archeologów Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.